AŞILAMA TEDAVİSİ

     Ovulasyon indüksiyonu ve intrauterin inseminasyon yani aşılama tedavisini anlamak için öncelikle spermin yumurtayı nasıl döllediğini ve bu olayın nerede ve ne zaman gerçekleştiğini anlamamız gerekir. Yumurtalıklardan her ay bir tane yumurta batın boşluğuna salınır ve aşağıdaki resimde görüldüğü gibi tüpün kirpiğe benzeyen, yumurtalıklara en yakın kısmından tüpün içine alınır. Döllenme tüpün içinde gerçekleşir.

(Yukarıdaki resimde ovary = yumurtalık, ovulation =yumurtlama, Ferilization= döllenme, Egg=yumurta, Fallopian tube = rahim tüpleri, Fertilized egg=döllenmiş yumurta yani ilerde gebeliği oluşturacak ilk hücre, Endometrium = gebeliğin yerleştiği rahim içi tabakası, uterus = rahim )



(Yukarıdaki resimde vaginal cavity = vajina, cervix= rahim boynu, fallopian tubes = tüpler, Release of the oocyte = yumurtanın salınımı, ovary= yumurtalık)

DÖLLENME
     Bunun için içlerinden sadece biri seçilecek milyonlarca spermin, rahim boynundan yukarı yüzerek tüplerin içine doğru tırmanıp '' Fertilisation'' = döllenmenin gerçekleşeceği ve yumurta ile karşılaşacağı tüplerin genişçe olan Ampulla bölgesine ulaşmaları gerekir. Karşılaşmanın gerçekleştiği tüp içindeki yer yuvarlak içine alınmıştır. Bu esnada yumurtlama gerçekleşmiş ve yumurta da tüpün içine alınmıştır. Döllenme adetin orta döneminde gerçekleşir (adetin ilk gününden yaklaşık 2 hafta sonra).

AŞILAMA TEDAVİSİNDE AMACIMIZ NEDİR ?

     Amacımız doğal yolu taklit ederek bazı engelleri aşarak gebelik sağlamaktır.
Nasıl?
1.Yumurtlama gerçekleşmemesine bağlı gebelik olmuyor ise yumurtalıkları geliştirecek hap veya iğneler başlayarak yumurta gelişimini sağlamak,
2.Gelişen yumurtanın çatlamasını garanti altına almak için yumurtanın içinde geliştiği yapı (folikül) ultrason ile takip edilerek uygun çapa ulaştığında çatlatma iğnesi (ovitrelle) ciltaltına uygulamak,
3.Folikül çatlatılıp yumurta batına atıldığı ve tüplere alındığında sperm ile buluşmasını kolaylaştırmak için yıkanmış ve en hızlıları seçilmiş spermleri rahim içine vermek (=intrauterin inseminasyon = aşılama işlemi).


Yukarıdaki resimde rahim boynunu uzunca içi boş steril bir çubuk ile (kateter) geçilerek rahim içine enjektörün içine alınmış spermlerin verildiği aşılama işlemi gösterilmektedir. Rahim içine verilen hareketli spermlerin yolları kısaltılmakta böylece tüp içine alınmış yumurtaya ulaşmaları kolaylaştırılmaktadır. Erkek faktörü dediğimiz sperm hareketlerinde yavaşlık olan durumlarda aşılama tedavisi gebelik olasılığını artırmaktadır. Anlaşıldığı üzere aşılama tedavisi için tüplerin açık olması gerekmektedir. Tek tüpte tıkanıklık olan durumlarda aşılama tedavisi yapılabilir ancak, o taraftaki yumurtalıkta yumurtlama olduğu zaman veya nadiren karşı taraftaki yumurtanın sağlam tüp tarafından tutulması ile döllenme olabileceği için, gebelik oranları  her iki tüpü açık olan hastalara göre daha az olacaktır. Laparoskopi ile kanıtlanmış her iki tüpün tıkalı olduğu durumlarda tüp bebek tedavisi gerekmekte ve SGK tarafından iki denemeye kadar katkı payı alınarak ödenmektedir. Tüplerin açık olup olmadığı ve rahim içi boşluğun şekli hakkında fikir sahibi olmak için tedaviye başlanılan aydan önceki ay hazırlanma ayı olup bu dönemde adetin 8-9. günlerinde rahim filmi (HSG) çekilmektedir. Bunun için gün vermekteyiz, çekim günü sabahı hekiminizin reçete edeceği veya başka nedenle kullandığınız bir ağrı kesiciyi bolca su ile içerek çekime gelmeniz daha az ağrı hissetmenizi sağlayacaktır. HSG çekimine gelmeden önce sabahtan hekimlerimiz tarafından sizden tahlil istenecek ve işlemi kolaylaştıracak bir ilaç uygulanacaktır. Önceden reçete edilen antibiyotikten çekim gününden 1 gün önce, çekim günü ve çekim gününden 1 gün sonra sabah ve akşam birer adet yutularak alınır. Böylece toplam 3 gün boyunca enfeksiyon gelişimine karşı önlem almış oluyoruz.



RAHİM FİLMİNİN ÇEKİLMESİ - Rahim filmi (HSG)





TEDAVİYE NE ZAMAN BAŞLANIR, NE ZAMAN AŞILAMA OLUR, NELERE DİKKAT ETMELİ?
    Tedaviye adetin 3. günü başlanır. Sabahtan açlık kan şekeri dahil yumurtalıklarınızın çalışmasını gösteren kanda hormon tahlilleri istemekteyiz. Daha sonrasında yumurtalıklarınız değerlendirilir. Yumurta takibinin hekiminiz tarafından düzgün bir şekilde yapılabilmesi için vajinal yoldan ultrason yapılması şarttır. Vajinal ultrason adet kanamasının ilk gününden saydığınızda 3. günde yapılır. Sık sorulan bir soru adetinizin 3. günü cumartesi- pazar gibi haftasonuna düşerse ne olacağıdır. O zaman cuma günü 1. veya 2. günde başvurun. Geç başvurmanız tedavi yanıtınızı azaltır. Dikkat etmeniz gereken en önemli şey: Mesanenizin bu muayeneden hemen önce boşaltılmasıdır. Sık karşılaştığımız bir durum 2 saat önce gittim, idrarım yok, ihtiyacım gelmedi gibi nedenlerle hastalarımızın  bekleme salonunda oturması ve sonra ultrason muayenesine aldığımızda mesanelerini dolu görmemiz ve doğru değerlendirmeyi engelleyeceği için tuvalete yolladıktan sonra tekrar bakmak zorunda kalmamızdır. Muayeneden hemen önce tuvalete gitmek ve mesanenizi boşaltmak gibi basit bir noktaya dikkat ederek hem kendi zamanınıza, hem de bekleyen diğer hastaların zamanına saygı göstermiş olursunuz.


Adetin 3. günü yapılan ultrasonografide yumurtalıkların ne kadar çalıştığı ve yumurtalık rezerviniz tesbit edilerek uygun görülen dozdan ve süreden tedaviniz hekiminizce planlanır. Hekiminizin verdiği tedaviyi iyi dinlemeniz ve zamanlara riayet etmeniz önemlidir. Verilen iğneler ve haplar akşam saat 17:00 dan sonra uygulanmalıdır. İlk tedavinizi hangi saatte uyguladı iseniz sonraki günlerdede tam aynı saatte uygulamaya devam edin. İlk muayeneniz ve ilaç tedaviniz reçete edildikten sonra hangi gün tekrar geleceğiniz size söylenir. Randevunuzu bir yere yazılı olarak kaydedin.

İki tip yumurta geliştirme tedavisi vardır.
     1.Hap ile tedavi
     2.İğne ile tedavi

Genellikle hap tedavisi ile başlanır. Yumurtalıkların yanıtına göre veya gebelik elde edilememesi durumunda en az 3 en fazla 6 tedavi sonrası iğne tedavisine geçilir. Bazı durumlarda ilk başlanacak tedavi iğne tedavisi olabilir. İğne tedavisi başlanmış ise İğneleri kendi kendinize nasıl uygularsınız? kısmındaki videoları izleyiniz. 

1. kontrol hekimden hekime göre, hastadan hastaya göre değişmekle birlikte 5 ila 7 gün iğne tedavisi aldıktan sonra veya 5 gün hap tedavisi sonrası kontrol önerilir. Aynı şekilde vajinadan ultrason uygulanarak yumurtaların gelişimi takip edilir ve sonraki kontrol tarihi verilir. 2. kontrol, 3. kontrol .....



Yumurta takiplerine çift olarak gelme zorunluluğunuz bulunmamaktadır. Benzer kontroller sonrası yumurtalıktaki folikül çapları istenilen boyuta ulaşınca çatlatma iğnesi reçete edilir. Ovitrelle 0,25 mg kullanıma hazır tek enjektör şeklinde olup ciltaltınıza tek seferde tümü enjekte edilmelidir.
Ovitrelle, çatlatma iğnesinin uygulanacağı gün ve SAAT çok önemli olup tam tamına önerilen zamanda yapılmalıdır. Ovitrelle uygulanan gece başka bir ilaç uygulanmaz yani bir gece önce yapmış olduğunuz iğne tedavileri o gece yapılmaz ve ovitrelle uygulanan gecenin ertesi gününde hiç bir ilaç kullanılmaz (folbiol veya reçete edilmiş ise aspirin veya kan sulandırıcı ilaçlara devam edilir). Biz Ovitrelle'i genellikle gece 21:30 gibi uygulatıyoruz.

Ovitrelle uygulaması için videoyu izleyin.


36 saat sonra kadını ve erkeği birlikte aşılama yapmak üzere çağırıyoruz. Örneğin ayın 1'inde saat 21:30 da ovitrelle uygulatmış isek ayın 3 ünde sabah 09:00 da çifti çağırıyoruz. Burada dikkat edilmesi gereken nokta yeterli miktarda sperm örneği verebilmesi için erkek partnerin en az 3 gün en fazla 5 gündür boşalmamış olması gerekmektedir. Sık aralarla yapılan ilişkilerde verilen sperm hacmi düşük olmakta toplanan toplam sperm miktarıda dolayısı ile orantılı olarak azalmaktadır. Aksine uzun süredir boşalma olmamış ise bu sefer de biriken spermlerin cansız olma ihtimali artmaktadır. Bu durumu garanti altına almak için hekiminize yumurtalıkların takibinde folikülünüzün 14- 15 mm olduğu günü sorun ve hekiminize danışarak o gün ilişkiye girin bir gün önce bir gün sonra ilişkiye girmeniz çok önem arzetmeyecektir. İlişkiye girmek bazen yumurtalıklarda büyüme nedeniyle hafif ağrılı olabilir. İlişkiye aşılama tedavisi sonrasında da gün aşırı en az 4 kez devam edin. Çünkü rahim içinde ne kadar sperm bulunursa gebelik ihtimaliniz artar. 

AŞILAMA GÜNÜ
     Aşılama tedavisine geldiğiniz gün sabahtan ilk idrarınız tuvalete yaptıktan sonra idrarınıza sıkışmaya başlayın, kliniğe gelirken elinizde bir şişe su ile gelip eşiniz sperm verirken ve spermler yıkanırken, suyu içerseniz idrarınıza sıkışırsınız. Aşılama işlemi sonrası sizi yarım saat kadar masada yatar vaziyette bekletiyoruz. İşlem esnasında veya işlemden sonra bekletilirken idrar kaçırırsanız üzülmeyin, utanmayın çünkü sağlık personeli için bu durum tamamen normal ve doğal bir durumdur. Kimse sizi yargılamıyor veya değerlendirmiyor aksine size destek olmak en büyük temennimiz. İşlem esnasında kendinizi kasmamanız işlem başarısı için oldukça önemlidir.  Aşılama işlemi kesinlikle ağrılı bir işlem değildir. Bazen hastalarımız daha önceki jinekolojik muayenelerindeki zorluklar veya spekulum=muayene aleti uygulanırken yaşadıkları sıkıntılardan dolayı veya önceki aşılama deneyimlerinden dolayı aşılama günü muayene masasında gerilmekte ve huzursuz olmaktadırlar. Halbuki işlem  o kadar kısa ve kolay olmaktadır ki işlem sonrasında başladık mı diye soran çok hastamız olmuştur. Aşılama işlemi sonrasında gebelik gerçekleşir ise oluşacak embriyonun tutunmasını sağlamak amacı ile progesteron içeren kapsül veya jel reçete etmekteyiz. Kullanım şekli ve dozlarını hekiminiz siz masada yarım saat yatar pozisyonda bekletilirken hatırlatacaktır.

Aşılama işlemi sonrasında, aşılama gününden 15 gün sonra hafta içine düşecek şekilde kanda gebelik testi = beta-hCG testi yaptırmak ve gebe olup olmadığınızı öğrenmek amacıyla size gün verilecektir. Bu testinizi bizim merkeziminde yaptırmanız ve sonucu mutlaka bize göstermeniz önemlidir. Çünkü sonuçlarımızı takip etmekte ve kayıt altına almaktayız, ayrıca gebelik gerçekleşmedi ise nedenlerini tekrar gözden geçirerek sonraki tedavinizi planlamaktayız. Sizin içinde önemli olan zamanı kazanmaktayız. 

SONUÇLAR
    Yumurta geliştirme ve aşılama işlemi ile tek bir deneme ile gebelik ihtimali  %5 ila 15 arasında değişmektedir. Bardağın dolu tarafına bakarak her denemede kendinize yeni bir bilet aldığınızı ve 6 denemeye kadar şansınız olduğunu unutmayın. Tüp bebek tedavilerinde bile tek embryo transferi ile gebelik ihtimalinin %35 lerde olduğu gözönüne alınır ise kuralına uygun yapılan bu tedavilerde hemen ilk seferde gebe kalma ihtimalinin yarıdan az olduğu açıktır. Bu nedenle paniğe kapılmak yerine bunların gayet doğal olduğunu hiçbir problem saptanmayan ve çocukları olan çiftlerin bile korunmasız bir ilişki ile bir aylık dönemde gebe kalma ihtimallerinin %20 civarında olduğu yani %80 gebe kalamayacaklarını düşünün ve sizin tekrarlayan denemelerle gebelik ihtimalinizi artırdığınızı düşünün. Her başarısız deneme aslında başarısızlık ihtimalinin sizden daha da uzaklaşması anlamına gelir...